Kerken kunnen zelf de liturgie samenstellen voor blinden in de gemeente met behulp van braillemappen. Hoe is het om als blinde een kerkdienst te volgen?
Braillemapjes in de kerk en een gesproken versie van het kerkblad
Nog een paar dagen en dan is het zondag. Voor sommigen wordt de beslissing om ’s ochtends naar de kerk te gaan dezelfde dag genomen, maar voor Chiel is dat niet mogelijk. Want dan wordt meezingen en meelezen wel erg lastig. Chiel is namelijk blind en maakt gebruik van de braillemapjes, die hij op zondagmorgen uit handen van andere kerkleden van de Gereformeerde Kerk Ermelo ontvangt.
Deze mapjes worden de dagen ervoor klaargemaakt, zodra de liturgie bekend is. Uit dikke mappen haalt iemand van de kerk schijnbaar lege, witte pagina’s. Op deze pagina’s staan de juiste psalmen, liederen en Bijbelteksten voor de komende kerkdienst. Voor iemand die kan zien is dit vrijwel onleesbaar, maar iemand die niet of nauwelijks kan zien kan dit wel lezen. Er staan namelijk braillepuntjes op: voelbare puntjes, die met bepaalde combinaties letters en cijfers vormen. Braille is geen taal, maar een lees- en schrijfalfabet. De vingertoppen beweeg je vervolgens over de puntjes, om zo de tekst te voelen en te lezen. Het ziet eruit als een geheimschrift voor iemand die niet weet wat braille is, want brailleteksten hebben meestal geen gedrukte tekst ernaast staan. Dat kan de aandacht trekken van andere kerkgangers. Toch maken Chiel en de andere blinde kerkleden dankbaar gebruik van de braillemapjes en het door Louis Braille ontwikkelde braille-alfabet.
Behalve deze brailleteksten leest Chiel ook het plaatselijke kerkblad in gesproken vorm. Elke nieuwe editie van het kerkblad wordt door iemand van een groepje van vier vrijwilligers van de kerk hardop voorgelezen in een professionele opnamestudio van de CBB, de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden, aan de Paul Krugerweg in Ermelo. Daar lezen vele vrijwilligers in een van de acht studio’s zowel christelijke als algemene boeken, kranten en tijdschriften, die vervolgens op een cd of via streaming te beluisteren zijn door iedereen met een leesbeperking. Na het inlezen van dit kerkblad maken maar liefst tien personen gebruik van deze gesproken versie, waar en wanneer ze maar willen.
Chiel heeft al jaren al een abonnement op de gesproken versie. Hij ontvangt het kerkblad op een daisy cd-rom, een standaard die speciaal voor blinden en slechtzienden ontwikkeld is. De cd gaat in een papieren hoesje op de post, wat handig uitkomt voor Chiel. Hij haalt namelijk de cd uit het hoesje, controleert door hem af te spelen of het inderdaad de nieuwe editie van het kerkblaadje is en typt vervolgens met een brailletypemachine op het papieren hoesje de titel van het blad en eronder de ontvangstdatum. Hierdoor kan hij snel erachter komen wat er in het hoesje zit. Op deze manier brengt hij ook de rest van zijn post en administratie op orde.
Er is ook een vrijwilliger van de kerk die braille kan ‘maken’ met de brailleprinter die aanwezig is in het gebouw. Mocht er bijvoorbeeld een lied op de liturgie staan dat niet in de mappen aanwezig is, dan kan dit ook geprint worden. Als er grotere teksten, boeken, kranten of tijdschriften nodig zijn dan kan dit verzorgd worden door bijvoorbeeld de CBB, die grote drukpersen en brailleprinters heeft staan. Daarmee worden er jaarlijks miljoenen braillepagina’s gemaakt. Dit mag dankzij internationale wetgeving gratis op de post.
Vroeger, voor de komst van cd-roms, stond gesproken lectuur op cassettes. Deze boeken, kranten en tijdschriften in gesproken vorm werden na gebruik teruggestuurd via de post en moesten vervolgens gecontroleerd, teruggespoeld en in de juiste volgorde gezet worden, klaar voor de volgende uitleen. Dat is nu wel anders met gesproken lectuur op cd-roms en via streaming. Ook lectuur in braille werd voordat het uitgeleend kon worden bij de CBB gecontroleerd: zijn alle pagina’s aanwezig en zijn de braillepuntjes in goede staat? Tegenwoordig is deze controle geautomatiseerd. Lezers kunnen vervolgens van de CBB boeken kopen en hoeven ook kranten en tijdschriften niet terug te sturen. Geleende brailleboeken van de organisatie Bibliotheekservice Passend Lezen hoeven ook niet meer terug. Ze belanden uiteindelijk bij het oud papier, waarna er wellicht door recycling nieuwe brailleboeken van worden gemaakt.
Lezen met oren of vingertoppen
Iemand met een leesbeperking kan dus verschillende manieren van lezen kiezen: lezen met de oren of lezen met de vingertoppen. Of toch met de ogen dankzij grootletter. Chiel geeft de voorkeur aan braille, want daardoor is hij actief aan het lezen en krijgt hij door het verplaatsen van zijn armen ook nog een beetje beweging. Door het lezen van nieuwe woorden in braille kan je zelf ook een woordbeeld vormen, in plaats van dat het alleen een klank blijft. Het voordeel van gesproken lectuur is dat het minder energie kost en dat de handen vrij blijven om andere dingen te doen. Zoals koken en breien. Want Chiel zet zich namelijk ondanks zijn visuele beperking in voor mensen in Oost-Europa door samen met anderen lappendekens te breien.
Met de braillemapjes en de gesproken versie van het kerkblad doet de Gereformeerde Kerk in Ermelo haar best om een toegankelijke kerk te zijn voor blinden en slechtzienden. De CBB helpt haar hierin en kan ook andere kerken helpen met het toegankelijk maken van de Bijbel, psalm- en liedboeken, de liturgie, het kerkblad en bijvoorbeeld de plattegrond van het kerkgebouw.
Braille ook bij u in de kerk?
Kerken kunnen zelf de liturgie samenstellen voor blinden in de gemeente met behulp van braillemappen. Deze mappen bevatten alle psalmen, liederen en bijbelteksten in braille. Per kerkdienst wordt er een mapje samengesteld met de juiste ingrediënten zodat blinden ook kunnen meezingen en lezen.
Naast liturgie is ook het kerkblad beschikbaar voor blinden of slechtzienden, niet in braille maar in een gesproken versie, op te vragen bij de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden.
Wilt u meer informatie over hoe uw gemeente blinden en slechtzienden kan ondersteunen? Kijk dan eens op www.cbb.nl en www.braille.nl.
