Het moet duidelijker worden over welke maatschappelijke thema’s de Protestantse Kerk in Nederland nou wel of juist niet van zich moet laten horen. De generale synode ging hier op 10 en 11 april over in gesprek.
Tijdens de vergadering van de generale synode van 7 en 8 november 2024, vroeg ouderling Van Steenwijk aandacht voor rechtsextremisme in de samenleving. Volgens haar zou het goed zijn dat de kerk daar een uitspraak over zou doen. Het moderamen stelde daarop voor om een breder gesprek aan te gaan over het publiek spreken van de kerk.
De vraag naar het spreken van de kerk over concrete maatschappelijke thema’s wordt vergezeld van, en eigenlijk vooraf gegaan door, de vraag naar het spreken van de kerk in het algemeen. Waar heb je het dan over, en door wie wordt dat namens wie gedaan? Hoe wordt bepaald over welke thema’s al dan niet gesproken moet worden?
Wat zegt de kerkorde over dit onderwerp?
Ordinantie 1-3. Het spreken van de kerk
- Door haar belijden van Jezus Christus als Heer en Verlosser van de wereld roept de kerk in al haar geledingen op tot vernieuwing van het leven in cultuur, maatschappij en staat.
- Op grond van dit belijden bevordert de kerk de meningsvorming in de gemeenten over maatschappelijke vragen, in de eigen omgeving en wereldwijd.
- Met het oog op de vernieuwing van het leven in cultuur, maatschappij en staat kan de kerk zich uitspreken over maatschappelijke vragen.
- Gehoor gevend aan haar opdracht te getuigen van Gods beloften en geboden kan de kerk een getuigenis doen uitgaan ter zake van maatschappelijke vragen.
- De ambtelijke vergaderingen kunnen zich uitspreken over dan wel een getuigenis doen uitgaan ter zake van maatschappelijke vragen die hun ressort betreffen.
- De generale synode laat zich in de regel, wanneer zij een getuigenis tot overheid en volk doet uitgaan, bijstaan door de organen van de kerk die op het desbetreffende terrein werkzaam zijn. Zij zoekt daarbij naar mogelijkheden dit getuigenis samen met andere kerken te doen uitgaan.er het spreken van de kerk?
Op donderdag 10 april gingen de leden van de generale synode in kleine groepjes met elkaar in gesprek over het publiek spreken van de kerk.
Op uitnodiging van het moderamen, gaf ds. Coen Wessel op vrijdag 11 april een vervolg aan de doordenking van dit onderwerp in de vorm van een voordracht. Wessel is predikant van onze kerk en sinds vorig jaar algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland. Vanuit deze functie heeft hij studie gemaakt van het spreken van de kerk en bepaalt hij mede het beleid van de Raad van Kerken hierin.
Wessel begon zijn toespraak met de opmerking dat het bijzonder onaangenaam kan zijn om de politiek de kerk in te halen: “Politiek in de kerk haalt me weg bij mezelf.” Hij stelde verder dat het gevaar van politiek spreken is, dat de openheid verdwijnt.
Volgens Wessel wordt vanuit de christelijke traditie een onderscheid gemaakt tussen ‘kerk’ en ‘staat’, maar tegelijkertijd zijn kerk, samenleving en staat zijn op allerlei manieren met elkaar verbonden en dus kun je “best wel wat tegen elkaar zeggen.” Als voorbeeld noemde hij het eerdere plan van het kabinet om de giftenaftrek af te schaffen: “Ik vind het heel normaal dat een organisatie die getroffen wordt door een wet zich daar over uitspreekt.”
Het grote spreken
Verder zei Wessel dat er ook een vorm van een groter soort spreken is, waarbij hij refereerde aan zaken als het uitspreken tegen kernwapens of verschrikkelijke ontwikkelingen die plaatsvonden tijdens de Tweede Wereldoorlog, zoals dat in het verleden gedaan is.
Het grote dilemma is alleen dat het moeilijk is om duidelijke kaders te geven voor wanneer de kerk zich nou wel of niet moet uitspreken: “Hoe weten wij dat er zaken zijn die een fors politiek spreken van de kerk vragen. En hoe weten wij dat het juist deze zaken zijn?”
Volgens Wessel is een dichtgetimmerd antwoord op deze vragen niet mogelijk: “Het blijft altijd iets arbitrairs houden.”
Richtlijnen
Wessel adviseert dat de kerk gewoon moet spreken, als ze echt denkt dat ze dat moet. Daarbij kan rekening gehouden met de volgende drie richtlijnen:
- Het spreken van een kerk moet ingebed zijn in praktijken;
- De kerken moeten met kennis van zaken spreken;
- En als de kerk spreekt dan zou in haar spreken de nieuwe wereld van God zichtbaar moeten zijn.
