Er is een overkill aan harmoniedenken in de kerk, zei Sake Stoppels onlangs in een interview. Juist dát kan gedoe en onmin veroorzaken. Conflicten zijn er nu eenmaal, geef daar aandacht aan. Of staat dat haaks op de missie van de kerk?
‘Meer oude koeien uit de sloot halen’
Sake Stoppels, universitair docent praktische theologie aan de VU en wetenschappelijk beleidsmedewerker bij de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk
‘Je moet proberen om met, wat de Duitsers noemen, een Fremd-Paradigma naar de praktijk te kijken. We vinden het bijvoorbeeld prachtig om leidinggeven te zien als dienen. Maar we vergeten dat er ook altijd macht bij zit. Als je alleen kijkt naar het dienstbare, dan verhul je iets. Dat bedoel ik met dat je niet alleen via een harmoniemodel naar de kerk moet kijken, maar ook via een conflictmodel. Zo kom je vaak verborgen conflicten op het spoor. Dat heb ik zelf meegemaakt in een gemeente. Ik kreeg het gevoel dat er iets aan de hand was. Toen we gingen graven, zagen we dat er heel wat lag te rotten aan oude conflicten. Kerken moeten misschien wel meer oude koeien uit de sloot durven halen. Ik wil geen conflicten aanmoedigen, maar de vinger leggen bij een cultuur die soms is ontstaan dat conflicten er niet mogen zijn. Er gaat dan witkalk over de rottigheid, we moeten vergeven en vooral vooruitkijken. Ik vergelijk de kerk weleens met een ijsberg. Je ziet alleen het topje, maar onder water zitten de knopen, de kluwens, de verbindingen en soms conflictstof. Dus vraag ik vaak aan gemeenten wat er onder water zit. Want vernieuwingspogingen in een kerk treffen soms hetzelfde lot als de Titanic.’
‘Niet meer boven water halen dan nodig’
Leo Oosterom, heeft als interim-predikant vaak met conflicten te maken
‘Ik moet glimlachen bij wat Sake Stoppels schrijft, want ik herken het. We moeten in kerken meer kunnen leven met de werkelijkheid van het conflict. Wel moet je er met elkaar voor zorgen dat de emotionele beleving van het conflict niet alles overwoekert. Het gebeurt vaak dat na lang ontkennen een conflict wordt vastgesteld en dat dit alles omver schopt. Wij zijn de gemeente van Jezus Christus, dan kan dit toch niet! Het orthodoxe deel van de kerk kan dit vaak beter handelen want: de wereld is gebroken. Het andere deel ziet vaak het ideaalbeeld van de gemeente, als een tegenbeweging in de maatschappij met alle gebrokenheid. In de kerk van Jezus Christus moeten we lief zijn.
Waar ik wat genuanceerder over denk, is de uitspraak dat we in de kerk meer oude koeien uit de sloot zouden moeten halen. Ik vergelijk conflicten vaak met wonden die zijn geslagen. Sommige wonden kunnen in rust genezen, maar wonden die ontsteken moeten open. Je moet niet meer conflict boven water halen dan nodig is. Ik merk dat het helpt als mensen aanvaarden dat de realiteit van het conflict ons niet minder de kerk van Jezus Christus maakt, maar dat het hoort bij ons mens-zijn.’
‘Beide partijen moeten willen praten’
Petra Blijdorp-Van der Knijff, (kerkelijk) mediator
‘Ik ben het met Stoppels eens dat mensen het er vaak liever maar niet over hebben, zich willen richten op waar ze mee bezig zijn en niet achterom kijken. Terwijl het wel nodig is dat mensen hetzelfde voor ogen hebben als ze samenwerken. Als je bepaalde vooroordelen hebt omdat iemand jou in het verleden iets heeft aangedaan, belemmert je dat om een volgende stap te zetten. Dat sluimerende is juist zo gevaarlijk, daar is in het verleden veel mee stuk gemaakt. Vaak door mensen die in de kerkenraad zitten of denken dat ze het voor het zeggen hebben, zonder rekening te houden met hoe anderen denken. Dan is het belangrijk dat je altijd blijft communiceren, mensen de ruimte geeft hun mening te geven en daar ook naar luistert. Communiceren is het moeilijkste wat er is. Het proberen elkaar te begrijpen en erkenning aan de ander te geven.
De wil om iets aan een conflict te doen, is een heel moeilijk punt. Vaak wil een van de twee partijen in gesprek omdat hij of zij er niet van kan slapen. De andere partij wil er liever niet aan beginnen en wil niet in gesprek. Wat doe je dan? Dan begin je niks, en dat gebeurt veel in de kerk.’
‘Zoek elkaars diepere grond’
Wim Hendriks, gemeentebegeleider
‘Bij een conflict krijg je altijd te horen dat mensen niet snappen dat het juist in de kerk zo hoog oploopt. Ik herken die idealistische gedachte zelf ook, maar de realiteit fluit je terug. Conflicten komen voor. Wat Sake Stoppels ook zegt, zodra je twee mensen bij elkaar hebt, bestaat het ideaal al niet meer. Want je bent het niet in alles met elkaar eens.
Als begeleider pleit ik ervoor dat mensen elkaar niet vanuit schuttersputjes bestoken met standpunten, maar dat je elkaars diepere grond zoekt. Waarom willen mensen dat er meer voor de jeugd gebeurt in de kerk? Vaak is dat omdat ze zien dat hun kinderen of kleinkinderen dreigen af te haken. Als het over dat soort motieven gaat, herkennen en respecteren tegenstanders elkaar eerder dan als ze alleen op standpunten communiceren.
Ik vind het een uitdaging van het geloof om samen met anderen de liefde van Christus te ontdekken. Want ik heb de ander, die heel anders denkt dan ik, nodig om meer van Jezus te gaan zien. En dat kan ik niet vanaf mijn eilandje. Als je zo naar de ander kijkt, kan diegene je ook gaan verrassen. Wees nieuwsgierig naar wat de ander raakt.'
