Kerk & Communicatie
Van kerkblad tot kerkapp: communicatie behoort tot het hart van een bloeiende gemeente. Communicatie-expert Eric van den Berg neemt ze stuk voor stuk onder de loep.
Bekijk de andere artikelen in deze serie over communicatiemiddelen.
Van oudsher is het kerkblad dé manier om mensen te inspireren en te informeren over lief en leed in de gemeente. Het kerkblad is je lijfblad, de ideale binding met je gemeenteleden. Maar tijden veranderen: is het kerkblad nog wel relevant?
Er zijn alternatieven: een digitale nieuwsbrief, sociale media, een kerkapp. Ook uit kostenoverwegingen of gebrek aan betrokken vrijwilligers kan het papieren kerkblad zomaar verdwijnen. Maar ho! Lees verder voordat je de persen stopt.
Kerkblad ondersteunt missie
Interne communicatie gedijt bij een goede afstemming van verschillende middelen, waaronder het kerkblad. Belangrijk is dat het kerkblad de traditionele kernuiting is van de missie van de kerk, zegt Laetitia van der Lans van De Zalige Zalm, bureau voor geloofscommunicatie. “In de kerk heeft dat altijd te maken met mensen in aanraking brengen met Christus, met bronnen van ons geloof en met de gemeenschap. Een goed kerkblad ondersteunt die missie.”
Zijn de kosten of een gebrek aan vrijwilligers pijnpunten voor het maken van het kerkblad? Mogelijk kun je de frequentie verlagen. Bijvoorbeeld van 10 keer per jaar naar 4 keer per jaar, waarbij je twee specials (bijvoorbeeld een Adventspecial en een Paasspecial) maakt om buiten de gemeenschap te verspreiden: huis-aan-huis, in de bibliotheek, in het verzorgingstehuis of in het buurthuis om de hoek. Dat maakt de gemeente zichtbaar ‘buiten de deur’ en kan bijdragen aan een positief imago in je dorp of stadswijk. De vrijwillige redacteuren hebben dan bovendien meer tijd om aan vormgeving en inhoud te werken. Je kunt aantrekkelijke, verdiepende geloofsverhalen, interviews en columns maken voor een breder publiek. En de kerkrentmeester houdt een glimlach om de mond omdat de kosten omlaag gaan.
Zes tips voor een nog beter kerkblad
- Besteed aandacht aan de cover
De eerste klap is een euro waard, dus begin met een goed, aantrekkelijk voorblad, de cover. Ideeën doe je op door simpelweg Bruna of Primera binnen te lopen en covers van de meest uiteenlopende bladen te bekijken. Veel human interest-tijdschriften tonen op de cover een persoon die je recht aankijkt. Doe dat ook op de voorkant van het kerkblad en je zult zien dat de ontvanger het nieuwsgierig van de deurmat zal oppakken en doorbladeren. Of bedenk: stel dat het kerkblad in de bibliotheek of in de stationskiosk zou liggen, wanneer zou een buitenkerkelijke het blad pakken?” - Balanceer met tekst en beeld
Breng een goede balans in tekst en beeld. Kerken zijn heel erg van het woord. Van der Lans: “Dat is een valkuil voor kerken: zo veel mogelijk schrijven, met smalle kantlijnen en een kleine regelafstand. Niet doen! Durf tegen de dominee te zeggen: als we het anders formuleren en er een foto bij plaatsen, is de kans groter dat mensen de tekst lezen. Hoe minder je schrijft, hoe groter de kans dat het gelezen wordt.” - Redigeer
Schrijven is schrappen. Plaats daarom nooit een aangeleverde tekst een-op-een door. Neem je eigen verantwoordelijkheid als redactie en redigeer de tekst. Controleer spelling, grammatica en het gebruik van leestekens. Zet je spellingscontrole aan of pak het Groene Boekje als je twijfelt of er een tussen-n of -s moet staan: is het krantebericht of krantenbericht, tevredenheidonderzoek of tevredenheidsonderzoek? Teksten in je kerkblad moeten foutloos zijn. - Begin met inspiratie
Elk kerkblad heeft een eigen bladritme. Dat helpt een lezer om het blad in zijn geheel door te bladeren. Maak daarom een goede balans tussen inspiratie en informatie. Begin met inspiratie en plaats praktische informatie aan het eind: ga van warm naar koud. Wissel pagina’s tekst af met een paginavullende foto met een kort citaat of met een mooi portret van een gemeentelid. Kijk voor je bladformule naar je eigen favoriete tijdschrift: hoe is de opbouw van het blad? Wat staat voorin, wat in het midden, wat achterin? - Maak afspraken
Redacties zijn soms te streng, ziet Van der Lans. “Ze slaan dan door in hun goede bedoelingen om een prachtig blad te maken. Wijs niet te veel kopij af, maar ga in gesprek met de stukjesschrijver.” Dit stem je af met de kerkenraad, want je bent geen onafhankelijk orgaan. “Maak afspraken met elkaar: wat wil je met het kerkblad uitstralen? Wie wil je bereiken?” Het helpt de gemeente om een redactiestatuutVoorbeeld redactiestatuut op te stellen. Daarmee voorkom je gedoe, zeker als je een klachtenregeling opneemt. Want wat als een stukjesschrijver het niet eens is met de redactie? Of als een redacteur zich onveilig voelt? Of als de kerkenraad een artikel liever anders had gezien? - Vernieuw
Redacties verouderen en mensen vertrekken. Dan blijft één persoon het heel lang in zijn eentje doen en wordt het uiterst kwetsbaar. Vervolgens wordt het niet aantrekkelijk voor anderen om zich bij de redactie aan te sluiten. Als kerkenraad moet je soms iets doorbreken om te voorkomen dat er geen ontwikkeling is. Betrek jongerengroepen erbij of zorg voor een kinderredactie. Dan wordt het blad weer van iedereen.
Je kunt ook aan technologische vernieuwing denken. Menige gemeente geeft het kerkblad alleen nog digitaal uit en zorgt voor verspreiding via de nieuwsbrief en de website. Maar het kan nog verder gaan. Kunstmatige intelligentie kan inspiratie bieden bij het maken van nieuwe artikelen. ChatGPT of Perplexity voor het opdoen van ideeën voor artikelen. DALL-E voor een fraaie coverfoto. Merlin AI of Pop AI als hulpje om lange teksten samen te vatten.
De relevantie van het kerkblad
Tot slot nog even terug naar de relevantie van het kerkblad. Deze hangt af van verschillende factoren. Enkele noemden we al: spirituele groei door verdieping, gemeenschapsvorming door interviews met gemeenteleden, bereik door het delen van je kernboodschap met de bredere gemeenschap buiten de kerk, en tot slot aanpassingsvermogen aan veranderende trends en voorkeuren.
In breder opzicht maakt het kerkblad deel uit van de hele mix aan middelen die elkaar, als het goed is, versterken. Voorbeeld? Via de website kun je een abonnement nemen op het kerkblad of je nu gemeentelid bent of niet. Via de digitale nieuwsbrief ontvang je de digitale versie en worden kleine stukjes uit het kerkblad gepromoot. ‘Chunken’ heet dit in vaktermen: je deelt een onderwerp op in kleine brokjes, zodat het beter wordt onthouden en het je gemeenteleden helpt de relatie tussen verschillende thema’s te begrijpen. En via de kerkapp stimuleer je het interne gesprek over onderwerpen uit het kerkblad.
Paus Franciscus zegt het zo: "Communicatie moet doordrongen zijn van een positieve spiritualiteit en gebaseerd zijn op een constructieve benadering, die het goede benadrukt en de hoop voedt." Als dit de kern van je kerkblad is, kan ik dit slechts beamen.
Service bij het maken van je kerkblad
- De Zalige Zalm is gespecialiseerd in het uitgeven van kerk- en parochiebladen als totaalconcept. Kerken maken hun eigen blad, en kunnen daarnaast kiezen uit landelijk redactioneel aanbod, zoals artikelen, afbeeldingen, een kinderpagina, Bijbelse recepten of kopij van het Nederlands Dagblad. De Zalige Zalm ontzorgt met het drukwerk en de distributie.
- Editoo begeeft zich ook op de kerkelijke markt, maar werkt ook voor stichtingen en verenigingen. Met een handig programma maak je je eigen kerkblad. Editoo heeft geen redactioneel aanbod maar kan wel zorgen voor distributie.
- Via Kerkblad.nl kun je online je kerkblad maken, een online bladerbare versie maken, en het drukwerk en de distributie regelen.
- In de online omgeving van Jilster maak je je eigen online kerkblad. Deze is onbeperkt en gratis beschikbaar. Je betaalt alleen als je besluit het kerkblad te laten drukken en verspreiden.
Bekijk deze pareltjes
‘KNC’, Protestantse Gemeente Charlois (Rotterdam-zuid)
Met een mooi persoonlijk en ingetogen interview van een gemeentelid over zijn verdriet na het verliezen van zijn echtgenote. Je leest de rouw en zijn levensvragen.
‘Trotz’, Protestantse Gemeente Maassluis
Een blad met een prachtige titel. Een blad met lef, omdat veel ruimte wordt gegeven aan beeld. Een goede verhouding tussen beeld en tekst. Verleidt mensen die wat verder van de kerk staan tot lezen.
Illustratie: Marijke ten Cate
