In de gevangenis werkt geestelijk verzorger Maartje Wildeman (1974) met mensen die worstelen met hun kwetsbaarheid. Een goed gesprek voeren kost tijd en geduld. Maar juist op deze plek ervaart ze dat God erbij is, in alle ellende van het leven. “God laat niet los.”
- Studie theologie aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Heidelberg. De predikantsopleiding volgde ze in Leiden.
- Werkt sinds oktober 2023 als geestelijk verzorger in de Penitentiaire Inrichting (PI) Veenhuizen. Daarvoor was ze ruim 20 jaar gemeentepredikant in luthers Amsterdam-Zuidoost, Wageningen, Zuidwest-Friesland (Oudemirdum, Nijemirdum, Sondel) en Balk.
- Voelt zich thuis in de oecumenische stroming binnen de Protestantse Kerk
Hoe ervaar je je roeping?
“Als tiener was ik erg op zoek naar het betekenisvolle van het leven. Ik voelde me aangesproken tot plaatsen waar dat zoeken duiding kreeg en ontdekte dat de kerk zo’n plek is. Het bracht me op het spoor van de studie theologie. Daar voelde ik me meteen op mijn plek. Mensen waren er niet bezig met de ‘rat race’ van het leven, maar stonden open voor het onderzoeken en doordenken van bronnen van zingeving en hoop. Om vervolgens uit die bronnen ook te putten in het persoonlijke en werkzame leven. In mijn werk in de gevangenis is die openheid er op een minder verlegen manier dan in de wereld daarbuiten. Tijdens het vastzitten komen grote identiteits- en levensvragen boven. De praktijk van het daarmee omgaan is wel weerbarstig. Jezelf kwetsbaar opstellen is erg moeilijk als je jezelf – vaak uit lijfsbehoud – een stoer harnas hebt aangemeten. Het kost tijd en geduld om een opening te vinden voor goede gesprekken, maar verhalen uit de Bijbel leren ons dat je het moet blijven proberen. Een mens is meer dan zijn delict. God liet Kaïn ook niet los nadat hij Abel had gedood. God is erbij in de ellende, en wil dat je er ondanks je schuld en schaamte toch iets van maakt. Ik vind het mooi om daar een bijdrage aan te leveren.”
Wat heb je nodig om met vrucht en vreugde te werken?
“In mijn werk ben ik veel met mijn hoofd bezig. Om het vol te houden, ben ik in mijn vrije tijd juist graag praktisch bezig, met allerhande klusjes in huis en in de tuin. Die balans is wel nodig.”
Hoe zorg je ervoor dat je niet opbrandt?
“Ik ben alleenstaande moeder van drie kinderen. Zij houden me ‘bij de les’, omdat ze mijn aandacht nodig hebben. Voor deze studie en dit werk heb ik bewust gekozen. Ik wilde een richting in waarin ik me bezig kon houden met wat het alledaagse overstijgt. Maar om deze baan vol te houden helpt het me juist dat alledaagse volop te omarmen. Dat betekent bijvoorbeeld ervoor zorgen dat de kinderen een goede boterham krijgen, dat we een fijn huis hebben en anderen hier welkom zijn.”
Welk onderdeel van je werk doe je het liefst?
“Individuele gesprekken waarin betekenisvolle dingen boven tafel komen. Over wat gedetineerden helpt in het volhouden van hun detentie, waarin ze zich van betekenis voelen, de bewustwording van hun delict en de gevolgen daarvan en hoe verder na hun terugkeer in de maatschappij. Gedetineerden komen naar de wekelijkse kerkdienst voor een ‘break’, maar ook voor troost en bemoediging. Het leven hier kan spannend zijn, maar ook een sleur. Het is daarom mooi om soms iets te organiseren – bijvoorbeeld met muziek en kunst – dat een beetje kleur geeft aan het gevangenisbestaan.”
Welke (na)scholing heb je voor het laatst gevolgd?
“Als geestelijk verzorger in dienst van Justitie volgen we verplichte cursussen. Laatst volgde ik een onlinetraining ‘penitentiaire scherpte’. Tijdens het werk in de gevangenis moet je alert zijn op alles wat je doet en zegt, en ervoor zorgen dat je privé- en gevoelige werkgerelateerde informatie niet deelt of zichtbaar maakt. Ook volgde ik vorig jaar een training psychopathologie, een stoomcursus in verschillende vormen van persoonlijkheidsstoornissen. Iets waar ik in mijn werk veel mee te maken heb.”
Waar kan de kerk haar rol pakken in de verantwoordelijkheid voor medemens en schepping?
“De kerk kan een belangrijke rol spelen in het blijven benadrukken dat de aarde voor iedereen is en het tegengaan van individualisme. Alleen samen kunnen we ervoor zorgen dat de aarde leefbaar blijft. Daar moeten we meer voor laten dan ons wellicht lief is, maar we willen toch dat onze aarde toekomstwaardig is voor de volgende generatie? Als wij nu doorschieten, blijft er voor haar niets of heel weinig over.”
Welk boek, welke serie, film of podcast raad je je collega’s aan?
“In de auto luister ik graag podcasts. Series waarin op vroeger tijden gereflecteerd wordt aan de hand van een persoonlijke geschiedenis spreken me bijzonder aan. Bijvoorbeeld die van Maartje Duin. Zij maakte de serie ‘De plantage van onze voorouders’ waarin ze de sporen van het Nederlandse slavernijverleden onderzocht aan de hand van haar eigen familiegeschiedenis. En die van de klassenmaatschappij met de serie ‘Mina en mevrouw’ over de dienstbode van haar grootmoeder. Daarnaast houd ik van podcasts met lange een-op-een-interviews zoals die van het programma ‘Nooit meer slapen’, die van Gijs Groenteman en die van Lex Bohlmeijer van de Correspondent.”
Is er een bijbeltekst die met je meegaat?
“Het verhaal van Marta, Maria en Jezus uit Lucas 10 betekent veel voor me. Het zijn maar een paar regels, maar er wordt zoveel mee verteld. Het draait om ruimte maken voor oprechte ontmoeting. Jezus heeft oog voor wat ieder persoonlijk nodig heeft en waar recht mee gedaan wordt. Hij doorbreekt verwachtingspatronen, culturele normen en traditionele verhoudingen. Het verhaal laat zien dat het 'm niet altijd zit in een goed gesprek, maar ook in het creëren van een fijne sfeer. Marta en Maria leveren daar ieder op eigen manier een bijdrage aan.”
Wat hoop je voor de toekomst van de kerk?
“Op wat minder kramp, ondanks de krimp. Ik hoop dat we inzien dat kerk-zijn ook anders kan dan alleen op de traditionele manier. Het gaat om de mensen die elkaar ontmoeten en bronnen van geloof, hoop en liefde met elkaar kunnen en dúrven delen. Het wordt niet meer zoals vroeger, maar dat hoeft ook niet. Het zit 'm niet in de aantallen. God laat niet los wat zijn hand begon. Daar ben ik juist in mijn werk in de gevangenis meer van doordrongen geraakt.”
